Pytanie wydaje się proste. Jednak, jak wskazuje doświadczenie, pracownicy produkcji z różnych szczebli organizacji udzielają wiele różnych odpowiedzi, które niekoniecznie dają nam pewność że wiemy dlaczego codziennie o 6:00 rano stawiamy się w pracy i wykonujemy pracę za którą otrzymujemy wynagrodzenie. W rzeczywistości, na to proste jak się wydaje pytanie możemy otrzymać wiele różnych odpowiedzi. Pracownicy często odpowiadają, że firmy są po to aby:
- ludzie mieli pracę
- inni twierdzą, że po to, aby wytwarzać produkty
- jeszcze inna grupa odpowie, że po to, aby spełnić oczekiwania klientów
Takie opinie mogą wydawać się prawdziwe, niestety nie są. W rzeczywistości, głównym celem firmy jest zysk. Tylko wtedy gdy firma będzie zarabiać, będzie mogła funkcjonować, rozwijać się i zabezpieczyć potrzeby pracowników,. Firma która nie zarabia będzie przynosić straty, co finalnie doprowadzi do jej upadku.
Czym jest zysk?
Zysk jest różnicą pomiędzy ceną wytworzonego produktu a wszystkimi kosztami wytworzenia.
Zysk = Cena - Koszty
Cena produktu w dużej mierze uzależniona jest od rynku to znaczy:
- zapotrzebowania
- dostępności
- konkurencji oferującej podobne produkty
W dużej mierze, nie jest od nas zależna, więc w tym artykule poprzestaniemy tylko na odnotowaniu jej wpływu na poziom zysku.
Drugą składową równania są koszty. Z punktu widzenia eliminacji marnotrawstwa, ta składowa ma już olbrzymie znaczenie, dlaczego ? Ponieważ, firma i pracownicy mają duży wpływ na ich wielkość, a tym samym potencjalnie na ich redukcję lub eliminację.
Dla lepszego zrozumienia zredukujmy zakres kosztów do dwóch pozycji: surowców i pracy. Zarządzając procesem produkcji na każdym poziomie mamy wpływ na ich wysokość. W przypadku surowców poprzez koszty zakupu, koszty optymalnego wykorzystania surowców, jakości czy magazynowania a także pośrednio wysokości produkcji oraz okresu przechowywania na magazynie wyrobów gotowych. W zakresie kosztów pracy wynik finansowy możemy poprawiać poprzez zwiększenie wydajności pracy załogi. Działania w tym zakresie dotyczącą eliminacji czynności które nie przynoszą wartości, czyli marnotrawstwa, i na tym skupimy się w dalszej części artykułu.
Aby zmierzyć się z marnotrawstwem, musimy wiedzieć jakie rodzaje czynności występują w procesach, musimy umieć je zdefiniować a następnie podzielić je na trzy kategorie.
- W pierwszej będą te, które są oczekiwane przez klienta i są korzystne z punktu widzenia efektywności produkcji.
- W drugiej, znajdą się te, które wpływają negatywnie na czas realizacji produktów, lub w inny sposób zwiększają koszty wytwarzania a dla produktu nie zwiększają wartości.
- W trzeciej kategorii znajdziemy czynności które nie przynoszą wartości , jednak muszą być wykonane z różnych powodów na przykład bezpieczeństwa, lub ze względów prawnych.
Marnotrawstwem w produkcji jest więc każda czynność, która nie jest konieczna do wytworzenia produktu.
Straty w procesach
Łatwo jest powiedzieć, eliminujmy marnotrawstwo z procesu! Trudniej jest powiedzieć, jak. Podzielmy więc marnotrawstwo zgodnie z japońską szkołą na trzy kategorie. Zaliczymy do nich:
- Mura
- Muri
- Muda
To japońskie nazwy strat, które występują w procesach produkcyjnych lub usługowych. Każda z nich negatywnie wpływa pośrednio lub bezpośrednio na:
- wynik finansowy
- wskaźniki wydajności procesów produkcji i usług
- charakterystyki
Przyjrzyjmy się im, czym się charakteryzują, jak wpływają na proces lub pracę pracowników i jakie zagrożenia wynikają z ich obecności. Zacznijmy od mura.
Mura
Na pierwszy rzut oka może niekoniecznie „wygląda” na marnotrawstwo. Wynika to między innymi z różnic w postrzeganiu marnotrawstwa przez cywilizację zachodnią i europejską, a po części z tego, iż rzadko zadajemy sobie trud, aby zastanowić się czym w ogóle jest i w jaki sposób wpływa na nasze życie zawodowe i prywatne marnotrawstwo w jakiejkolwiek postaci. Jeśli już je dostrzegamy to co najwyżej w zużytej niepotrzebnie energii, pożywieniu lub czasie. Spróbujmy więc spojrzeć na ten rodzaj marnotrawstwa w nieco szerszym ujęciu.
Mura charakteryzuje się dużą, nieplanowaną, nieoczekiwaną zmiennością i nierównomiernością w procesach. W praktyce, zobaczymy i odczujemy ją między innymi w dużej nieuzasadnionej zmienności planu produkcji lub realizacji planu produkcyjnego albo w nierównej wydajności pracy. Można więc powiedzieć, że mura powoduje zakłócenia w procesie, jest pierwszym symptomem niewłaściwego balansu czasu normatywnego. Mówiąc prościej, podziału pracy.
Muri
Drugie marnotrawstwo to muri, którą możemy nazwać stratą przeciążenia. Dotyczy ona zarówno pracowników jak i urządzeń. Pracownik, który wykonuje pracę ponad siły, ponieważ niewłaściwie zostały zdefiniowane czasy normatywne lub wręcz nie ma ich w ogóle, w największym stopniu jest narażony na muri. Praca ponad siły w dłuższym przedziale czasu ma ogromne znaczenie. W efekcie może doprowadzić do jednego lub kilku niepożądanych zdarzeń takich jak:
- nadmierne zmęczenie, osłabienie organizmu, choroby lub kontuzje
- demotywacje i brak zaangażowania
- zmniejszenie skupienia uwagi w pracy
- mniejszą wydajność
- więcej popełnianych błędów
- wypadki
W przypadku maszyn, muri znajdziemy w sytuacji, w której eksploatujemy urządzenia bez wymaganych przeglądów, serwisów, lub ponad fabrycznie ustalone wartości prędkości pracy.
Skutki, jak widać mogą być poważne i poza demotywacją pracowników mogą spowodować mierzalne straty finansowe.
Muda
Trzecią kategorią strat jest muda. To typowe marnotrawstwo w procesie produkcji, które dość łatwo możemy zobaczyć i wykryć w naszych procesach, choć w wielu przypadkach będziemy mieć wątpliwości czy i dlaczego rzeczywiście jest to marnotrawstwo. Nasze wątpliwości, możemy jednak rozwiać w dość prosty sposób. Zadajmy sobie pytanie czy klient jest skłonny za to zapłacić ?
W produkcji czy usługach marnotrawstwo istnieje, to fakt. Nasza otwartość aby zaakceptować ten fakt, pomoże nam w zmniejszeniu wpływu mudy na wydajność i ostatecznie na koszty.
Walkę z muda zacznijmy od „poznania” wroga. Zacznijmy od zdefiniowania czynności, które uznajemy za marnotrawstwo. To ważne, ponieważ wątpliwości które się pojawią i mogą nas zaprowadzić na manowce. Zdefiniowane i nienegocjowalne założenia będą w trudnych chwilach stabilnym fundamentem.
Siedem głównych strat
Lean Management, definiuje siedem głównych strat. Ich negatywny wpływ na produkcje możemy dostrzec w:
- wydłużonym czasie wytwarzania
- większych kosztach produkcji
- zaburzeniach w przepływie strumienia wartości czyli wytwarzania produktu
Zdefiniowanie siedmiu strat jako pewnego rodzaju standardu , nie oznacza że w każdej organizacji wystąpią one w komplecie lub że nie znajdziemy innych strat, które destrukcyjnie wpłyną na nasz proces. Siedem strat to drogowskaz. Warto się na nim oprzeć ale nie zamykać na nich definicji marnotrawstwa.
Jakie więc czynności i działania zaliczymy do siedmiu strat muda ?
- Czekania
- Napraw i bubli
- Niepotrzebnych operacji
- Transportu
- Niepotrzebnych ruchów
- Zapasów
- Nadprodukcji
Wiele o siedmiu stratach oraz o mura i muri dowiecie się z mojego kursu Eliminacja marnotrawstwa. Szczegółowo omawiam w nim zagadnienia takie jak rozpoznawanie marnotrawstwa, przyczyny jego występowania oraz koszty jakie generuje. Przedstawiam również kilka propozycji wyeliminowania lub ograniczenia konkretnych rodzajów mudy z procesu.
